Прапаганда прававых ведаў сярод законных прадстаўнікоў выхаванцаў ва ўстанове адукацыі
Галоўнай задачай Нацыянальнага цэнтра прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь (НЦПІ) з'яўляецца забеспячэнне даступнасці прававой інфармацыі для шырокага кола грамадзян і арганізацый. Доступ да беларускага заканадаўства можна атрымаць з дапамогай створаных Цэнтрам дзяржаўных інфармацыйна-прававых рэсурсаў - Нацыянальнага прававога Інтэрнэт-партала , Дзіцячага прававога сайта , сістэм: "ЭТАЛОН" і "ЭТАЛОН-ONLINE" .
Асноўны дзяржаўны інфармацыйны рэсурс у галіне права і прававой інфарматызацыі: http:/pravo.by
Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 15 студзеня 2019 г. № 22 зацверджана Палажэнне аб парадку прызнання дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы. Гэты дакумент уступае ў сілу з 1 лютага 2019 г.
Палажэннем рэгулююцца:
- дзейнасць дзяржорганаў, дзяржаўных і іншых арганізацый у выяўленні дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы; арганізацыі і правядзенні сацыяльнага расследавання; у прыняцці рашэння аб прызнанні дзіцяці (дзяцей) якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы і інш.;
- парадак выяўлення дзяцей, якія знаходзяцца ў сацыяльна небяспечным становішчы;
- парадак правядзення сацыяльнага расследавання (вывучэнне становішча і абследаванне ўмоў жыцця і выхавання дзіцяці);
- парадак прыняцця рашэння аб прызнанні дзіцяці, якое знаходзіцца ў суправаджаецца, кантроль за яго выкананнем і абскарджанне такога рашэння;
- парадак рэалізацыі мерапрыемстваў, накіраваных на ўстараненне сацыяльна небяспечнага становішча і забеспячэнне кантролю за ўмовамі ўтрымання, выхавання і адукацыі дзяцей.
Пастановай таксама ўстаноўлены крытэрыі і паказчыкі сацыяльна небяспечнага становішча. Да асноўных крытэрыяў аднесены:
- незадавальненне бацькамі асноўных жыццёвых патрэб дзіцяці (пакiданне без ежы, перашкода атрыманню абавязковай агульнай базавай адукацыі (у любой форме яе атрымання), сістэматычнае невыкананне рэкамендацыі медработнікаў па дыягностыцы, лячэнні і (або) медыцынскай рэабілітацыі дзіцяці, што пагражае яго жыццю і (або) здароўю і інш.);
- незабеспячэнне бацькамі нагляду за паводзінамі дзіцяці і яго ладам жыцця, у выніку чаго дзіця здзяйсняе правапарушэнні;
- вядзенне бацькамі амаральнага ладу жыцця, злоўжыванне сваімі правамі і (або) жорсткае абыходжанне з дзіцем, у сувязі з чым мае месца небяспека для жыцця і (або) здароўя дзіцяці.
Правы і абавязкі законных прадстаўнікоў непаўналетніх
Законнымі прадстаўнікамі непаўналетніх навучэнцаў з'яўляюцца іх бацькі, усынавіцелі (удачарыцелі), апекуны, папячыцелі.
Правы законных прадстаўнікоў . Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, артыкул 34:
- права на азнаямленне з пасведчаннем аб дзяржаўнай рэгістрацыі, устаноўчымі дакументамі, спецыяльным дазволам на адукацыйную дзейнасць, сертыфікатамі аб дзяржаўнай акрэдытацыі, а таксама з вучэбна-праграмнай дакументацыяй;
- права на ўдзел у кіраванні установай адукацыі;
- права на азнаямленне з ходам і зместам адукацыйнага працэсу, вынікамі вучэбнай дзейнасці навучэнцаў.
- права на атрыманне інфармацыі аб усіх відах абследаванняў (медыцынскіх, псіхалагічных, педагагічных) навучэнцаў.
Абавязкі законных прадстаўнікоў. Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, артыкул 35:
- забяспечваць умовы для атрымання адукацыі і развіцця навучэнцаў;
- паважаць гонар і годнасць іншых удзельнікаў адукацыйнага працэсу;
- выконваць патрабаванні ўстаноўчых дакументаў, правіл унутранага распарадку для навучэнцаў.
Законныя прадстаўнікі выхаванца або іншыя асобы, якія па іх даручэнні прыводзяць яго ва ўстанове дашкольнай адукацыі, павінны перадаць дзіця выхавальніку, які ажыццяўляе прыём выхаванцаў.
Забіраць дзіця з установы павінны яго законныя прадстаўнікі. У выпадку, калі існуе аб'ектыўная прычына, па якой яны не могуць забраць дзіця (хвароба, службовая камандзіроўка, графік працы і інш.), гэта могуць ажыццяўляць іншыя асобы (бліжэйшыя сваякі) на падставе заявы законных прадстаўнікоў выхаванца на імя кіраўніка ўстановы дашкольнай адукацыі.
Прававы статус дзіцяці ў Рэспубліцы Беларусь
Дзіця згодна з артыкулам 1 Закона Рэспублікі Беларусь “Аб правах дзіцяці” – фізічная асоба да дасягнення ім узросту васямнаццаці гадоў (паўналецця), калі па законе яна раней не набыла грамадзянскую дзеяздольнасць у поўным аб'ёме.
У адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь "Аб правах дзіцяці" кожнае дзіця мае такія правы, як:
- права на жыццё. Дзяржава абараняе жыццё дзіцяці ад любых супрацьпраўных замахаў. Прымяненне смяротнага пакарання і пажыццёвага зняволення ў адносінах да асоб, якія ўчынілі злачынствы ва ўзросце да васемнаццаці гадоў, не дапускаецца (арт. 4);
- права на ахову і ўмацаванне здароўя. Дзяржава стварае належныя ўмовы маці па ахове яе здароўя ў дародавы і пасляродавы перыяды, забяспечвае здаровае развіццё дзіцяці, прадастаўляе дзецям бясплатную медыцынскую дапамогу і санаторна-курортнае лячэнне ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь (арт. 6);
- права на грамадзянства (арт. 7);
- права на ўзровень жыцця і ўмовы, неабходныя для паўнавартаснага фізічнага, разумовага і духоўнага развіцця. Дзяржаўныя органы праз сістэму сацыяльных і эканамічных мер забяспечваюць стварэнне гэтых умоў (арт. 8);
- права на абарону сваёй асобы ад любых відаў эксплуатацыі і гвалту. Дзяржава забяспечвае недатыкальнасць асобы дзіцяці, ажыццяўляе яго абарону ад усіх відаў эксплуатацыі, уключаючы сэксуальную, ад фізічнага і (або) псіхічнага гвалту, жорсткага, грубага або абразлівага абыходжання, сэксуальных дамаганняў, у тым ліку з боку бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, і сваякоў. , ад уцягвання ў злачынную дзейнасць, далучэння да спіртных напояў, немедыцынскага ўжывання наркатычных, таксічных, псіхатропных і іншых моцнадзейных, адурманьваючых рэчываў, прымусу да занятку прастытуцыяй, жабраваннем, азартнымі гульнямі або здзяйснення дзеянняў, звязаных з вырабам матэрыялаў або прадметаў парнаграфічнага характару. 9);
- права самастойна вызначаць свае адносіны да рэлігіі, вызнаваць любую рэлігію ці не вызнаваць ніякай. Дзяржава не можа ўмешвацца ў выхаванне дзіцяці, заснаванае на пэўным рэлігійным светапоглядзе бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, і звязаныя з гэтым пры ўдзеле дзіцяці здзяйсненне за межамі навучальных устаноў рэлігійных абрадаў, захаванне традыцый, за выключэннем выпадкаў, калі заахвочванне да рэлігійных дзеянняў непасрэдна пагражае жыццю і здароўю дзіцяці, парушае яго законныя правы. У адносінах да дзіцяці, якое не дасягнула пятнаццаці гадоў, рэлігійныя абрады адпраўляюцца са згоды бацькоў або асоб, якія іх замяняюць (арт. 10);
- права на атрыманне, захоўванне і распаўсюджванне інфармацыі, свабоду меркаванняў, перакананняў і іх свабоднае выказванне. Кожнае дзіця, здольнае фармуляваць свае погляды, мае права свабодна іх выказваць па ўсіх пытаннях, якія яго закранаюць, прычым поглядам дзіцяці надаецца належная ўвага ў адпаведнасці з яго ўзростам. У прыватнасці, дзіцяці даецца магчымасць непасрэдна або праз прадстаўніка або адпаведны орган быць заслуханым у ходзе любога судовага або адміністрацыйнага разбору, які закранае яго, у парадку, прадугледжаным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь (арт. 11);
- права на бясплатны праезд у гарадскім пасажырскім транспарце агульнага карыстання (акрамя таксі), а таксама на аўтамабільным і чыгуначным транспарце агульнага карыстання прыгарадных зносін маюць дзеці ва ўзросце да сямі гадоў (арт. 12)
Законам падзелены правы дзяцей, якія могуць быць рэалізаваны ў сям'і і грамадстве.
Так, дзіця мае права на пражыванне ў сям'і, ведаць абодвух сваіх бацькоў, права на іх клопат, сумеснае з імі пражыванне, за выключэннем выпадкаў, калі разлучэнне з адным або абодвума бацькамі неабходна ў інтарэсах дзіцяці.
Права выбару аднаго з бацькоў для сумеснага пражывання даецца дзіцяці пасля дасягнення ім дзесяці гадоў.
Дзіця, якое пражывае асобна ад аднаго або абодвух бацькоў у Рэспубліцы Беларусь або іншай дзяржаве, мае права на падтрыманне рэгулярных асабістых адносін і прамых кантактаў з бацькамі, іншымі сваякамі, за выключэннем выпадкаў, калі такія зносіны не адпавядаюць інтарэсам дзіцяці.
Бацькі, асобы, якія іх замяняюць, павінны ствараць умовы для паўнацэннага развіцця, выхавання, адукацыі, умацавання здароўя дзіцяці і падрыхтоўкі да самастойнага жыцця ў сям'і, грамадстве.
Кожнае дзіця мае права на жыллё, права самастойна карыстацца, валодаць і распараджацца сваёй маёмасцю, у тым ліку здзяйсняць здзелкі, на ўмовах і ў парадку, вызначаных заканадаўствам РБ. Дзіця, незалежна ад месца пражывання, у адпаведнасці з заканадаўствам РБ мае права на атрыманне ў спадчыну маёмасці бацькоў у выпадку іх смерці або аб'яўлення іх рашэннем суда памерлымі.
Кожнае дзіця мае права на імя. Права і абавязак вызначаць уласнае імя дзіцяці належаць бацькам.
Кіраўнік 3 "Дзіця і грамадства" Закона Рэспублікі Беларусь "Аб правах дзіцяці" прадугледжвае магчымасць далучэння дзяцей да гісторыі, традыцый і духоўных каштоўнасцей народа Рэспублікі Беларусь і дасягненняў сусветнай культуры. З гэтай мэтай заахвочваецца стварэнне дзяржаўных і грамадскіх арганізацый для развіцця здольнасцей дзяцей да навукі і творчасці, ажыццяўляюцца выпуск кіна- і відэафільмаў, тэле- і радыёперадач, выданне дзіцячых газет, часопісаў і кніг, забяспечваецца іх даступнасць.
Дзіця мае права на абарону ад інфармацыі, прапаганды і агітацыі, якія наносяць шкоду яго здароўю, маральнаму і духоўнаму развіццю.
Згодна з артыкулам 23 Закона Рэспублікі Беларусь "Аб правах дзіцяці" кожнае дзіця мае права на атрыманне бясплатнай адукацыі, у тым ліку на роднай мове, выбар навучальнай установы ў адпаведнасці з актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Дзяржава заахвочвае развіццё таленту і павышэнне адукацыі.
Дзіця мае права на атрыманне прафесіі, удзел у самастойнай працоўнай дзейнасці ў адпаведнасці з яго ўзростам, станам здароўя і прафесійнай падрыхтоўкай. Па дасягненні шаснаццаці гадоў непаўналетнія маюць права на самастойную працоўную дзейнасць. З пісьмовай згоды аднаго з бацькоў або асоб, якія іх замяняюць, працоўны дагавор можа быць заключаны з непаўналетнім, які дасягнуў чатырнаццаці гадоў, на ўмовах і ў парадку, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
Дзяржава заахвочвае арганізацыі, якія выдзяляюць працоўныя месцы для асоб маладзейшых за васемнаццаць гадоў. Забараняецца прымяненне працы дзіцяці на цяжкіх работах і работах са шкоднымі або небяспечнымі ўмовамі працы, падземных і горных работах, а таксама на іншых работах, шкодных для яго здароўя і развіцця або якія наносяць урон наведвальнасці агульнаадукацыйнай школы. Пералік такіх работ вызначаецца Урадам Рэспублікі Беларусь або ўпаўнаважаным ім органам у адпаведнасці з заканадаўствам РБ(арт. 24)
Кожнае дзіця мае права на адпачынак і выбар пазашкольных заняткаў у адпаведнасці са сваімі інтарэсамі і здольнасцямі. Дзяржава стварае шырокую сетку спецыяльных пазашкольных арганізацый, дзіцячых і юнацкіх спартыўных збудаванняў, пляцовак, стадыёнаў, клубаў і іншых месцаў адпачынку і ўмацавання здароўя, устанаўлівае льготны парадак карыстання культурна-асветніцкімі і спартыўна-аздараўленчымі арганізацыямі.
Дзеці маюць права аб'ядноўвацца ў самастойныя дзіцячыя і маладзёжныя грамадскія аб'яднанні пры ўмове, што дзейнасць гэтых аб'яднанняў не супярэчыць Канстытуцыі і заканадаўству Рэспублікі Беларусь, не парушае грамадскі парадак і бяспеку дзяржавы, не наносіць шкоды здароўю і маральнасці насельніцтва, не ўшчамляе правоў і інтарэсаў іншых асоб ( арт. 26)
Кожнае дзіця мае права на абарону яго гонару і годнасці, якія ахоўваюцца Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь. Дысцыпліна і парадак у навучальна-выхаваўчых установах падтрымліваюцца метадамі, якія грунтуюцца на пачуццях узаемнай павагі і справядлівасці і выключаюць прыніжэнне. Замах на гонар і годнасць дзіцяці з боку асоб, абавязаных па родзе сваёй дзейнасці ажыццяўляць выхаваўчыя і навучальныя функцыі, цягне адказнасць, прадугледжаную заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
Кожнае дзіця мае права на абарону ад незаконнага ўмяшання ў яго асабістае жыццё, у тым ліку ад замаху на таямніцу яго карэспандэнцыі, тэлефонных і іншых паведамленняў.
Закон гарантуе асаблівую абарону дзяцей у неспрыяльных умовах і экстрэмальных сітуацыях. Да дзяцей, якія знаходзяцца ў неспрыяльных умовах, Закон адносіць дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, дзяцей-інвалідаў, дзяцей з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця.
